حقوق صاحبان سهام نشاندهنده علایق و مالکیت صاحبان یک واحد تجاری نسبت به دارایی های آن واحد است. این حقوق از کسر بدهی های واحد تجاری از دارایی های آن بدست می آید. به این حقوق “ارزش ویژه ” نیز اطلاق می شود.
حقوق صاحبان سهام شامل اقلام زیر است :
سرمایه قانونی
افزایش سرمایه
صرف سهام
اندوخته قانونی
سایر اندوخته ها
سود و زیان انباشته
سهام خزانه
مازاد تجدید ارزیابی موجودی ه
آن قسمت از حقوق صاحبان سهام است که بوسیله سهامداران یا صاحبان اصلی شرکت پرداخت شده یا خریداری گردیده است. همچنین از محل سودهای بدست آمده از فعالیتهای قبلی شرکت به صورت سود سهمی به مالکیت سهامداران درآمده است. سود سهمی سودی است که در پایان سال مالی و بعد از مشخص شده سود و زیان دوره مالی، بنا بر دلایل مختلف منجمله حفظ نقدینگی در شرکت جهت انجام عملیات مالی ، بجای اینکه به صورت نقدی به سهامداران پرداخت گردد، به صورت سهم به آنها واگذار می شود. در واقع سرمایه آنها از محل سود بدست آمده افزایش می یابد. به این نوع سود ، سود سهمی گفته می شود.
سهام از نظر شکلی به بانام، بی نام و از لحاظ حقوقی به عادی، ممتاز تقسیم بندی می شود.
سهم قسمتی از سرمایه شرکت است که نشاندهنده میزان تعهد و مشارکت و منافع صاحب سهم در شرکت می باشد. ورقه سهم سند قابل معامله ای است که نشاندهنده تعداد سهامی است که صاحب آن در شرکت سهامی دارد. سهم از لحاظ شکلی یا با نام است یا بی نام:
سهمی است که دلالت بر مالک بودن فرد مشخصی دارد. همچنین نام و مشخصات مالک بر روی سهم و دفتر ثبت شده، نقل و انتقال سهام شرکت ثبت می گردد. نقل و انتقال سهام با نام براحتی انجام نمی گیرد و در واقع حکم چک در وجه شخص را دارد .
سهمی که نام مالک آن بر روی آن نباشد و دارنده آن همانند چک در وجه حامل، مالک آن شناخته می شود. جهت تبدیل سهام بی نام به با نام، طبق مفاد 43 الی 45 از بخش سوم فصل اول باب سوم قانون تجارت عمل نمود.
سهام از نظر حقوقی به سهام عادی و سهام ممتاز تقسیم میشوند:
سهامی است که سهامداران عادی شرکت مالک آن هستند. پایان هر سال و پس از مشخص شدن سود و زیان و سود هر سهم و پرداخت سود سهام ممتاز، دارندگان آن، سود هر سهم خود را دریافت نموده و در کلیه مجامع قانونی هر سهم دارای یک رای می باشد .
سهام ممتاز
سهامی است که جهت تامین مالی توسط شرکت منتشر می شود. این امتیاز را دارد که میزان سود آن مشخص و معین است.همچنین سود این نوع سهام قبل از سهام عادی پرداخت می شود. در صورت انحلال شرکت پس از تسویه بدهی ها ابتدا مبلغ اسمی سهام ممتاز به دارندگان آن پرداخت میشود. مابقی سهام به دارندگان سهام عادی تعلق خواهد داشت. دارندگان سهام ممتاز از حق رای در مجمع برخوردار نیستند .